طراحی باغها قبل از اسلام
باغ هاي ايراني در پاسارگاد، در ميانه ي سده ي ششم پيش از ميلاد، در كاخ كورش، بنيان گذار سلسله ي هخامنشيان متولد شده اند. بناهايي با ستون هاي بسيار، آبراه هايي طولاني را كه به وسيله ي حوض هاي مربع از جنس سنگ حجاري شده از يكديگر جدا مي شدند، احاطه مي كردند. جانشينان كورش و ساتراپ هايشان، اين علاقه به باغ هاي منظم با رديف درختان و درختچه هاي معطر را كه در نهايت به يكي از عناصر اصلي فرهنگ ايراني بدل شد به ارث بردند.يونانيان اين باغ ها را Paradeisos مي ناميدند كه از واژه ي ايراني «پرديس» به معناي «فضاي محصور ميان ديوار» گرفته شده بود. تصور باستاني از خاور ميانه و باغ ايده آل آن، يعني جولانگاه خدايان، به تدريج در باغ هاي شاهي عينيت مي يابد؛ باغ هايي كه بهشت زميني و بازتاب باغ جاويدان بودند. پارك هاي بزرگ (كه به ويژه به عنوان مخزن شكار مورد استفاده قرار مي گرفتند) كه كوشك هاي متعدد و باغ هايي را در مجموعه ي يك بناي عظيم در خود جاي مي دادند، داراي يك صفت مشترك بودند: حفظ اندرون در برابر بيرون و وجود آب مايه ي زندگي و گذرگاه ها و آبراه ها و جنگل هاي كوچكي از درختان كه خود مبين فضاي نمادين ديگري بودند.
انديشه ي تقسيم يك فضاي مربع يا مستطيل به چهار قسمت به وسيله ي دو محور عمود بر هم گذرگاه يا آبراه مسلما ريشه در اين اعتقاد باستاني داشته كه جهان به وسيله ي چهار رود به چهار بخش تقسيم شده است. بدين ترتيب اساس «چهار باغ» كه بعدا به درخشان ترين شكل تكامل مي يابد به سده هاي پيش از اسلام برمي گردد.
قرآن بهشت موعود را همچون باغي محصور، پر از درختان با سايه هاي فراوان وميوه هاي خوشگوار توصيف مي كند كه در آن نهرهاي آب زلال و نهرهاي شير و عسل و نوشابي گوارا روانند. از درخت انار، تاك و نخل بارها در قرآن نام برده شده است. اين تصوير كه به طور طبيعي يادآور واحه، استراحتگاه خنك و مطبوع در مناطق گرم و سوزاني است كه فرهنگ اسلامي در آن نضج مي يابد، براي فاتحان عرب كه در سده ي هفتم ميلادي وارد ايران مي شوند عينيت مي يابد.
نقشه ي چهار باغ امكان صورت هاي متنوعي را فراهم مي سازد. گاه تنها از يك خيابان مشجر تشكيل شده وگاه تعداد گذرگاه ها و آبراه ها افزايش يافته و به اشكال گوناگون بر دلپذيري آنها افزوده مي شود. مينياتورها و نقاشي ها از باغ در طول سده ها مويد تداوم وجود اين باغ ها هستند.
نویسنده:صدیقه شاکر
منبع:http://www.tavoosonline.com/
