دنیای عجیب و غریب کاکتوس ها

جالبست بدانید که کاکتوس از لغت یونانی Kaktos به نام گیاه خاردار گرفته شده و یونانیان باستان به نوعی کنگر کاکتوس می گفتند.دو هزار سال بعد (Carolus linnaeus) گیاه شناس مشهور و استاد گیاه شناسی دانشگاه(Upsala) سوئد که

سرگرم رده بندی مواد معدنی و حیوانی و گیاهی بود کلمه Cactus را برای نامیدن گونه های بی شماری از گیاهان که از ویژگی های مشترکی برخوردارند به کار برد.این ویژگی ها عبارتند از:گوشتالو بودن با ساقه هایی که آب را در خود ذخیره کرده و از پوششی خار مانند و گاهی به صورت برگ برخوردارند.

تاریخ تکامل کاکتوس ها نشان می دهد که اینگونه از گیاهان در ابتدا برگ داربوده اند و هنوز هم همه ی کاکتوس ها در مراحل اولیه ی رشد و در دورانی که جوانه ها یی بیش نیستند دارای برگ می باشند.گونه هایی نیز در فصل بهار برای مدت کوتاهی برگ های خود را به نمایش می گذارند البته در میان این تیره یکی دو گونه را نیز میتوان یافت که در سراسر سال پوشیده از برگ می باشند.

شرایط آب و هوای محیط زیست این گیاهان به تدریج دگرگون شد و رستنگاه بومیشان به بیابان های خشک و سوزان تبدیل گردید.کاکتوس ها در کشاکش انطباق با شرایط جدید زیست برگ های هود را از دست دادند.آب و رطوبتی که بسیار کمیاب و با زحمت به دست می آمد به وسیله برگ ها در هوای خشک تبخیر می شد لذا از بین رفتن برگ ها برای بقی گیاه ضروری می نمود و در عوض ساقه ها به آب انبار هایی تبدیل شدند که هرچه آب در دسترسشان قرار می گرفت در خود ذخیره می کردند وبرای اینکه بتوانند کمترین سطحی را در معرض آفتاب و هوای خشک کننده قرار دهند و به زندگی خود ادامه دهند باید بیشترین رطوبت را در خود ذخیره کنند.به این دلیل گرد و چاق شده اند.

گونه ای از این گیاهان حتی می توانند برای تطبیق میدان عمل سطوح تبخیر کننده خوشان با شرایط مختلف تغییر شکل می دهند این دسته از کاکتوس ها مجهز به دندانه هایی می باشند که مانند آکوردئون زمانی که رطوبت فراوان است منبسط و در مدتی که خشکی غلبه دارد منقبض می گردند.

نوعی از این گیاهان از خود بر آمدگی های تیز و یا مو هایی پشم گونه رویانیده اند که نه تنها سایبانی برای الیاف گوشتی خود در بابر پرتو سوزان و بی رحم آفتاب به جود آورده اند بلکه از تحریک اشتهای حیوانات گرسنه و تشنه ی بیابان برای هجوم به این مخازن آب جلوگیری م کنند.

تیره ی کاکتوس ها علاوه بر نقش که در زیبایی آفرینی در آپارتمان ها و گلخانه ها داشته اند در سایر موارد نیزجوابگوی نیاز های مختلف انسان بوده اند اینگونه از گیاهان خانگی به اندازه ای نیازهای گوناگون مردم را برآورد می کنند.

دامداران بیابان گرد کلاله های نوعی از این گیاهان را به نام کاکتوس نوپالی را برای تامین آب و مواد غذایی احشامشان جمع آوری می کنند.

از نوعی کاکتوس به نام تونا ،مربای خوشمزه ای درست می کنند و تفاله های آن را در صنایع مرغداری مورد استفاده قرار می دهند.

از گونه ی دیگری از این تیره به نام انجیر تیغی در شیرینی سازی بهره برداری و از میوه ی آن هم به صورت خام و هم به عنوان سالاد استفاده می نمایند.

در نوعی از این گیاهان به نام کاکتوس اُرگی ،به عنوان حصیر جاندار و نفوذ ناپذیر از آن به جای دیوار باغ ها و مزارع استفاده می شود.

و بالاخره کاکتوس پی یوتی،که در مراسم مذهبی سرخپوستان خورده می شد و در برانگیختن احساسات وهم گونه آنان نقش موثری ایفا می نمود.

طبق تحقیقات انجام شده نگهداری و پرورش کاکتوس در ایران از زمان مظفرالدین شاه قاجار شروع شده و تعدادی از آنها را به ایران آوردند و قدیمی ترین نوع این تیره از گیاهان در کشورمان کاکتوسی است به نام اُپونتیا که در زبان فارسی وکتب علمی به زبان مادر شوهر شهرت یافته است.

منبع: سخنی نو درباره ی نگهداری،پرورش و تکثیر گیاهان آپارتمانی برای عموم(از حسن بنی هاشمی)

نویسنده:شیوا صفری